世界语万花筒

周流溪汉风诗式世界语翻译二篇 Ĉineska tradukado de Licius

发布日期:2022-09-26 14:29

Beletre 美文学

Ĉineska tradukado 汉风诗式翻译 

de Licius (Zhou Liuxi), Pekino黎訄(周流溪)


En Ĉinio, la tre bela Aŭtunmeza Festo ĵus pasis. Dum la festaj tagoj, en sennombraj familioj oni ĝoje kuniĝis, drinkis, manĝis kaj festenis sub la plena luno. Cetere, per kantoj kaj poemoj, multe da homoj laŭdis la lunon kaj rememoris grandajn eventojn, kun sopiro al estinta aŭestonta mondo; tiaj aktivecoj aparte troviĝis inter esperantistoj. Tial, ni prezentis beletran tradukon de 2 tre famaj poemoj per ĉineskaj formoj, kio estas la plej rigida rimedo ĝis nun por fide riveli la artajn trajtojn kaj spiriton de tradicia ĉina poezio. Klasikaj poetoj kutime uzis fiksajn verskadrojn (诗式) kaj mallongajn versojn. Per strebaj studadoj kaj provadoj dum pluraj jaroj ni formas ĉineskan modelon por esperanta tradukado: (1) rigide sekvi la originalajn rimskemojn (韵式);(2) kiel eble plej regule utiligi mallongajn versojn;(3) pene adopti ritmajn piedojn de eŭropa poezio. Per tio, ni esperas, ke la legantoj tra la mondo povus ĝui kaj akcepti la tonon kaj stilon en iaj “ekzotaj” formoj (sed fakte ankoraŭ naturaj) de ĉina poezio.


I.《诗经·陈风》

月出皎兮。佼人僚兮,舒窈纠兮。劳心悄兮。

月出皓兮。佼人懰兮,舒忧受兮。劳心慅兮。

月出照兮。佼人燎兮,舒夭绍兮。劳心惨兮。


此诗是《诗经》中很突出的一篇:共三章(strofoj)、每章四句(versoj)、每句四言(sinogramoj);句句入韵,通篇一韵。它承袭了古典民歌的传统,采用了大量的同义(近义)表述而营造出“一唱(诵)三叹”、回环往复而意味深长的修辞效果。[注意:这首四言诗每句4个汉字(sinogramoj),一个节段(strofo)里实际只有第一、第二、第四那三句含有4个‘词’(vortoj):3个实词,外加1个叹词;而第三句里竟只含有2个实词(1个单音节、1个双音节)外加1个叹词。可见其诗句简洁到何等程度!——‘舒’指举步轻盈、从容不迫,‘窈纠、忧受、夭绍’都指身段苗条。]可以说,该诗的仿作和达译都是几乎不可能的。但译者仍尽力为之,穷极各种方法提供了迄今为止最简练的、朗朗可诵的、保真度很高的译文。


IEliro de la Luno

Antikva poemo el la lirikoj de Chen-regno

  (ĉ. 841-479 a.K. en la dinastio de Orienta Zhou )

Eliro de la Luno

Elen lun’ ekhelas.

Karulin’ tre belas,

sveltas kaj promenas.

Mia kor’ tristetas.(悄,读qiǎo,古义为忧愁不安)

      *  *  *  *

Elen lun’ trehelas.

Belulin’ĉarmegas,

sveltas kaj paŝetas.

Mia kor’ ekpezas.

      *  *  *  *

Lume l’ lun’ aperas.

L’ amatin’ flameras,(容光闪亮耀眼)

sveltas kaj moderas.(指举步从容不迫)

Mia kor’ mizeras.


Rimarkoj.

La originala poemo adoptas versojn de po nur 4 sinogramoj, tre koncize. Kaj tiuj 4 sinogramoj (4 silaboj) portas fakte nur 3 plenajn vortojn (en la 1-a, 2-a kaj 4-a versoj) aŭ eĉ simple 2 plenajn vortojn (en la 3-a verso), plus 1 interjekcio; dume la esperantigitaj versoj uzas 6 silabojn (ankaŭ koncize). Tial, la proporcio inter ĉinaj kaj esperantaj silaboj estas 1:1.5 rigide.

Plie, la originalo sekvas antikvan stilon tradician de plurfoja ripeta kantado 咏唱 (aŭ popola ĉantado诵吟) pri preskaŭ samaj temoj kaj sentoj per sinonima esprimado; ĝi uzas eĉ nur 1 rimon en ĉiuj versoj tra la tuta verko. Tion la traduko neniel povas reprodukti centprocente. Malgraŭe, la tradukinto penegas trovi rimedojn por fari plej precizajn kaj ĉanteblajn versojn kun alta fideleco.


II. 宋词
水调歌头
苏轼
丙辰中秋,欢饮达旦,大醉。作此篇,兼怀子由。
明月几时有?把酒问青天。不知天上宫阙,今夕是何年?我欲乘风归去,又恐琼楼玉宇,高处不胜寒。起舞弄清影,何似在人间?
转朱阁、低绮户,照无眠。不应有恨,何事偏向别时圆?人有悲欢离合,月有阴晴圆缺,此事古难全。但愿人长久,千里共婵娟。

此调翻译时使用汉世音节比1:1.5±,即四言句翻成6音节、五言句翻成8音节、六言句翻成9音节、七言句翻成10音节。

汉语诗词句中常有主语空缺,如下阕开头三句的主语是月亮,这里补上“月光”(Lum’)。但译者有时象征性地“交代(暴露)”这种空缺现象:用ŝi暗指(起舞弄清影)“那个女子”,即嫦娥;又用ĝi暗指(月亮)“何事偏向别时圆”。还应该指出:有时空缺处竟是暗中偷换了主语。比如“把酒”、“不知”的主语是我,而“起舞”的主语却偷换成嫦娥;“何似”当理解为“何似我”则恢复了原来的主语。

下阕一连几个三言句,其主语又换了月亮;但这里的“换”是硬来的、明来的,因为其主语显然不能是人,就可以说不算偷换主语。“此事古难全”译文用了afere(事),乃偶因押韵而巧合翻出“事”字。

有些学人将“起舞”的主语解释为作者,不准确;那样与下句在表意上是不能衔接的。这个主语(主体)在天上“高处”,只能是暗指嫦娥;她在那里凄清独处,怎似我在人间自由自在(即便我现今在鲁东任密州的知州、而实质上仍处于半外放身份)?

苏轼对现实有不满情绪,但入世(谋事)不易,出世(升仙)尤难。其诗文中貌似出世的内容实质都是入世思想的反拨形式;作者的世界观并非完全超然地对待自然界的变化,而是努力从自然规律中寻求随缘自娱的生活意义。

本词结尾向自己的兄弟(包括世间一切离别的亲人)发出深挚的慰问和祝愿,给全词增加了积极奋发的意蕴。本词可视为“我”和上天的深层对话。为了保持作者主体的一致性,最后两句的译文用中国式的mi kaj vi,而不用西方式更礼貌的vi kaj mi。

Ĝuo de l' Plenluma Luno, Sopire al Mia Frato
   Su Shi
—Kiam klara l' luno estas?
Kun vin', mi petas ĉiele:
— por palacoj volbe,
en kiu jaro estas ĉi-vespere?
Mi volus rajdi venton tien;
sed mi timas, ke l' jad-kasteloj
alte estus fridaj vere.
Ŝi dancas kun sia ombro:①
— Mi, pli bone, 'stas surtere! 
Lum', tra ĉiaj domoj,
sur nedormantoj hele.
El rankoro? Kial
rondas ĝi je homdisiĝ' prefere?②
Homoj feliĉas aŭ tragikas;
luno povas pleni aŭ arki:
'niam perfektas afere.
— Mi kaj vi longvivaj estu,
diste kun faz-ĉarm', espere.

① En ĉinaj poemoj, ofte oni ne esprimas klare la subjekton de la frazo. Ĉi tie la tradukinto enmetas la vorton "ŝi", kiu aludas antikvan virinon Chang'e. Ŝtelinte la magian drogon de sia edzo, ŝi estis forportita de magio al la luno, kie ŝi solece vivis por ĉiam.
② En la originalo la vorto "ĝi" estas manka subjekto, kiu aludas la lunon. Per simbolecaj flikaĵoj ("ŝi", ne rekte Chang'e; "ĝi", ne rekte la luno) ni volus sugesti, ke oni devas pene kompreni la ĉinan gramatikon plene en kunteksto, aparte je poezio.


分享到:

登录后即可发表评论,立即登录.